Meksyk przy wigilijnym stole

Buenos dias!
Jak Meksykanie świętują Boże Narodzenie?... Odpowiedziałbym: tak, jak wszyscy chrześcijanie. Bowiem jego istota jest wspólna: narodziny Jezusa, Mesjasza. Różnic można dopatrywać się w otoczce, jaka okala to wydarzenie. Zależy ona od kultury i przenikających się jej różnych elementów typowych dla poszczególnych ziem, mentalności i emocjonalności oraz wynikającego z nich sposobu przeżywania, i innych czynników. Dlatego można powiedzieć, że forma przeżywania i obraz tego samego w swojej istocie święta może się mniej lub bardziej od siebie różnić.

Zimowa fiesta

Meksykanie lubią świętować. Być może jest to próba osłodzenia gorzkiej codzienności, pełnej zmagań o lepsze życie, z jaką boryka się większość z nich. Bycie razem, poczucie bezpieczeństwa wśród bliskich pozwala choć przez chwilę czuć się szczęśliwymi. Jest to piękne, szczere i autentyczne. Rodzina w życiu jest największą wartością, więc i święta spędzane w jej gronie są chwilami wyjątkowymi i radosnymi. Świąteczne zgromadzenia rodzinne są liczne. Niekiedy w niewielkim pomieszczeniu spotyka się kilkanaście osób. Problemu nie stanowi brak odpowiednich miejsc do siedzenia czy niewystarczająca ilość zastawy stołowej. Są przecież plastykowe talerzyki, a w tej sytuacji oparcie kanapy czy malutki taboret do siedzenia nikomu nie przeszkadza. Gościnność to cecha wpisana w życie mieszkańców Meksyku. I wcale nie musi im o tym przypominać pusty talerz na stole, jaki w polskim zwyczaju stawia się w Wigilię dla ewentualnego, niespodziewanego, głodnego, ubogiego przybysza.

Rąbnij gwiazdę!

Jednym z elementów spotkań bożonarodzeniowych jest piñata, skonstruowana z tektury i ozdobiona kolorowym papierem, bibułą oraz złotkiem, w kształcie gwiazdy z siedmioma ramionami. Przynajmniej jej tradycyjna forma, gdyż dzisiaj spotkać możemy mnóstwo fantazyjnych kształtów piñaty, łącznie z wyobrażeniami postaci z kreskówek czy filmów. Wyobraźnia Meksykanów nie ma tutaj granic. Tradycja piñaty pochodzi z czasów kolonialnych, kiedy to hiszpańscy franciszkanie, ewangelizatorzy ziem amerykańskich, była jakąś formą obrazowej ewangelizacji Azteków. Siedem rogów było tłumaczone istnieniem siedmiu grzechów głównych. Różne kolory to symbol atrakcyjności grzechów, które kuszą ludzi i wabią ich w pułapkę zła. Taką gwiazdę umieszcza się na linie i huśta, a stojący pod nią „wybraniec” (głównie dziecko) ma za zadanie utrafić ją i rozbić. Dla utrudnienia, czasami zawiązuje się mu na oczach opaskę. Z roztrzaskanej konstrukcji wysypują się wtedy owoce i słodycze, których pośród wrzawy, śmiechów i krzyków, dzieci starają się zebrać jak najwięcej. Owe słodkości reprezentują swego rodzaju nagrodę za cnotliwe życie i wiarę. Trud rozbicia gwiazdy jest symbolem trudu, jaki ponosi człowiek walczący z grzechem. Z drugiej strony, takie kolorowe, błyszczące gwiazdy zwłaszcza w czasie świąt Narodzenia Pańskiego przywołują na myśl Gwiazdę Betlejemską, która zwiastuje wszystkim radość narodzin Zbawiciela. Tego, który poprzez swoje wcielenia, narodziny, mękę i zmartwychwstanie, przyniósł człowiekowi słodycz owoców zbawienia.

Świętuje się całym sobą

Oczywiście, oprócz piñaty, w narożnikach domów i kościołach buduje się szopki bożonarodzeniowe. Wpisują się one w tradycję poszczególnych regionów i obrazują bogatą kolorystykę i formy charakterystyczne dla istniejących tam kultur i tradycji. Zazwyczaj możemy je spotkać w Meksyku od 16 grudnia aż do 2 lutego. Nie brakuje choinek, barwnie ozdabianych często własnoręcznie wykonanymi ozdobami. Tradycja śpiewania kolęd (villancicos) w Meksyku pojawiła się wraz z przybyciem Hiszpanów, dlatego ich korzenie tkwią w kulturze europejskiej. Nie ma ich takiego bogactwa, jak w Polsce. Najbardziej popularne, bez których trudno sobie wyobrazić święta to, m.in. Arre borriquito, Campanas de Belén, El niño del tambor, Duerme y no llores, Noche de paz, Marimonera, Los peces en el río, Blanca Navidad, czy Mi burrito sabanero. Śpiewa się wszędzie i śpiewają wszyscy. W szkołach, miejscach pracy, domach i kościołach. Każdą z kolęd wyróżnia przeważnie radosny ton, który w połączeniu ze skocznym rytmem tworzy klimat powszechnej radości oraz wesela.

Ciekawostką jest, że sor Juana Ines de la Cruz, zakonnica żyjąca w II poł. XVI w., poetka i pisarka, zostawiła po sobie także skomponowane przez siebie kolędy. Właściwie są to pieśni sławiące Niepokalaną Dziewicę Maryję. Zatytułowane są „kolędy”, chociaż nieco wydają się odbiegać od powszechnie znanych nam treści kolędowych. Niemniej znajdziemy w nich również taki tekst: EL ALCALDE de Belén / en la Noche Buena, viendo / que se puso el azul raso / como un negro terciopelo, / hasta ver nacer al Sol, / de faroles llena el pueblo, / y anuncia al Alba en su parto / un feliz alumbramiento (BURMISTRZ Betlejem / przybył w Wigilię / która założyła satynowy błękit / jak czarny aksamit, / dopóki nie ujrzy wschodu Słońca, / miasto zapełnia się latarniami, / i ogłasza Świt swoim przybyciem / szczęśliwe narodziny).

Dla każdego, zwłaszcza dla dzieci, ważnym momentem jest obdarowywanie się prezentami. Słowo „prezent” wywołuje uśmiech i ciekawość, nadzieję i oczekiwanie u każdego dziecka, w każdej stronie świata. Są tereny, gdzie te podarunki są bardzo skromne, gdzie indziej przesadnie wręcz bogate. Według aktualnej statystyki najchętniej kupowanymi w Meksyku przedmiotami na prezenty są ubrania i obuwie (64%) oraz zabawki (55%). Jak wszędzie jednak, najważniejsza jest pamięć oraz chęć sprawienia komuś radości. Nawet najbogatsze prezenty mogą być zimne w dotyku, a te najmniejsze być naznaczone dotykiem miłości.

Smacznego!

W każdym zakątku świata świętowanie wiąże się z ucztowaniem (w skrajnych przypadkach można je nazwać obżarstwem). Jeśli w każdym, to również i na ziemi meksykańskiej. Okres Narodzenia Pańskiego ma także swoje specjały kulinarne. Należy zaznaczyć, że kuchnia meksykańska jest niezwykle bogata i podstawowe potrawy na wigilijny stół mogą się nieco różnić pomiędzy sobą, w zależności od regionu i zamieszkującej go ludności.

Królem stołu w wielu regionach jest pieczony indyk (pavo), sporządzany na słodko, faszerowany, czasem podlewany winem lub jakimś likierem. Często łączony ze smakiem mandarynek czy winogron. Popularny jest także pieczony udziec wieprzowy (pierna al horno), przygotowywany zazwyczaj na słodko-kwaśno, bywa również faszerowany. Wykwintną potrawą są romeritos, charakteryzujące się niezwykłą kombinacją smaków, jaką dają krewetki podawane z sosem mole. Bacalao to danie z dorsza, które obecne jest na wieczerzy wigilijnej. Almendrado (de gallina – z kury; de pollo – z kurczaka) to mięso drobiowe posypane orzechowymi płatkami i pikantnymi orzeszkami. Do jej przyrządzenia potrzeba sporego doświadczenia i cierpliwości. Na Jukatanie w podstawowe menu świąteczne wchodziła także zupa zwana Queso relleno, na bazie sera. Niektóre rejony szczycą się przyrządzaniem filetu z marynowanej wołowiny, nasączonej tequillą. A kto jest abstynentem może skosztować medalionów z wołowiny w sosie na bazie oregano (medallones de res con salsa de orégano). A po tym wszystkim należy obowiązkowo spróbować el ponche, tradycyjny i chętnie spożywany poncz bożonarodzeniowy. Podobno przynosi on dla organizmu wiele korzyści immunologicznych. Poncz został zaadoptowany przez Meksyk z gastronomii europejskiej. Korzeni dopatrywać się można jednak w Indiach lub wg niektórych, w starożytnych miastach perskich. Był to napój przyrządzany z wody, cytryny, cukru, ziół oraz rumu. Oczywiste, że poszczególne ludy zaczęły sporządzać różne modyfikacje napoju. Wersja meksykańska jest na ich tle niezwykle bogata. W jego składzie znaleźć możemy, np. trzcinę cukrową, guawę, głóg, suszone śliwki, owoce tamaryndowca, jabłka i cynamon.

Życzę

No camines delante de mí, puede que no te siga. No camines detrás de mí, puede que no sea un guía. Solo camina a mi lado y sé mi amigo (Albert Camus): „Nie idź przede mną, żeby nie myślano, że idę za tobą. Nie idź za mną, żeby nie myślano, że jestem twoim przewodnikiem. Idź tylko obok mnie i bądź moim przyjacielem”. Wymowne słowa. Chciałbym więc życzyć każdemu z Was, drodzy czytelnicy, abyście zawsze odczuwali tuż obok siebie Tego, który jest bliżej niż myślimy. Niech będzie Przewodnikiem i Przyjacielem! Jak zwięźle życzy się radosnych świąt Narodzenia Pana w Meksyku: Feliz Navidad!